Tình Yêu từ góc độ Phật giáo

Theo Wikipedia hàng năm trên toàn thế giới, một con số ước tính có 42 triệu ca phá thai được thực hiện, với 20 triệu ca trong số đó không an toàn, dẫn tới xấp xỉ 70 nghìn ca bà mẹ tử vong và 5 triệu ca trẻ em khuyết tật do chích và uống thuốc ngừa thai vỡ kế hoạch, để lại một gánh nặng cho xã hội vô cùng to lớn.

Hơn bao giờ hết, theo các nhà tâm sinh lý học cho biết trong mối quan hệ giữa giới trẻ ngày nay từ độ tuổi teen biết yêu tương đối quá sớm. Sự kiện tiến đến hôn nhân lẽ ra là từng bước khởi đầu từ tình bạn, dẫn đến tình cảm, rồi tình yêu và sau đó là tình dục. Nhưng chúng đốt giai đoạn, chỉ biết yêu cuồng sống vội qua phim ảnh đồi trụy, sử dụng các chất kích thích và bắt chước lối sống tự do, hippy theo kiểu Tây phương quá trớn. 

Các em không chịu tìm hiểu, nhận thức được mỗi bước đi, mỗi tình huống, mỗi giai đoạn, mỗi mắc xích mà mình cần phải suy nghĩ quán chiếu, cho nên dẫn đến tình trạng lầm lẫn, đổ vỡ, mất mát, thiệt thòi và mang nhiều vết hằn khổ đau suốt cả cuộc đời, ảnh hưởng đến gia phong cha mẹ, ông bà, tổ tiên huyết thống.

Nhà thơ Hồ Dzếnh Việt Nam trong bài thơ Ngập Ngừng có câu: “Tình chỉ đẹp khi còn dang dở, đời hết vui khi đã vẹn câu thề.” Đó là quan niệm hết sức mới lạ về tình yêu, ông cho rằng tất cả mọi thứ không có gì là chung nhất, rốt ráo trong cuộc sống nhị nguyên đối đãi. Mọi thứ dở dang mới là hình ảnh đẹp và cuộc đời ai cũng bỏ lại nhiều chuyện dở dang, lỡ cuộc. Nó khác hẳn với quan niệm truyền thống cho rằng tình yêu đôi lứa phải gắn liền với sự thủy chung, son sắt lâu bền. 

Thế nhưng nếu Tình yêu là cuộc săn đuổi, thì người con gái yếu mềm sẽ giống như con dê trước miệng cọp mà Ca dao Việt Nam có câu :

“Thân em như tấm lụa đào,
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?”

Hoặc

“Cây cao nhiều nhánh gió lay,
Gái khôn trai dỗ lâu ngày cũng xiêu.”

Phải chăng những câu ấy ngầm nhắc nhở người con gái cần phải thận trọng trước sự cám dỗ mê hoặc của nhiều đối tượng đang rình rập, theo đuổi mình. Đôi khi vì tình yêu mà vương mang bao hệ lụy, đi đến chỗ tự tử quyên sinh, để rồi người ta lên án:

“Tình yêu là cái quái gì,
Mà sao lắm kẻ bái quỳ cầu xin?”

Suy cho cùng, Tình yêu là một cái vòng luẩn quẩn mà người xưa từng bảo: “Đem lửa thử vàng, đem vàng thử đàn bà, đem đàn bà thử đàn ông” để đánh giá nhân cách và tầm nhận thức giá trị cuộc sống của con người. Một khi giá trị vật chất được nâng cao và đặt nặng về mặt sinh lý, thì giá trị tinh thần đạo đức bị xem nhẹ và tâm lý dễ bị hụt hẫng, dẫn đến sụp đổ toàn diện. Mặt khác, nạn bạo hành trong gia đình cũng là nguyên nhân chính làm tan vỡ hạnh phúc. 

Vì thiếu hiểu biết mà bao cảnh gia đình biến thành địa ngục. Vì không thương yêu nên nhiều mảnh đời tan nát, nghiệt ngã đau thương. Phụ nữ và trẻ em bị thiệt thòi nhiều nhất. Thật vậy, từ xưa nay người phụ nữ Á đông chịu cảnh khắt khe trong luân lý Nho giáo: Phu xướng phụ tùy, hay Tam tòng tứ đức, hoặc chồng chúa vợ tôi. Cái thành kiến ấy làm cho người phụ nữ bị đóng khung, vướng mắc trong dốt nát đói nghèo, thấp cổ bé miệng, ngậm đắng nuốt cay, mặc cho thân phận nổi trôi theo mười hai bến nước, trong nhờ đục chịu. Mãi cho đến bây giờ vẫn còn tồn đọng trong những thôn làng đồng nội, hay những phố phường chen chúc đông dân.

Ngạn ngữ Tây phương có câu: “Tình yêu mù quáng chẳng khác gì bông hoa nép mình trong buội gai, dù cẩn thận đến đâu cũng không khỏi bị gai đâm phải ngón tay.”

Theo quan niệm Phật giáo, Tình yêu tự thể không tốt cũng không xấu, do tâm ta tạo ra có tốt có xấu. Tuy nhiên, Tình yêu phải được làm bằng chất xúc tác Hiểu và Thương. Có Hiểu rồi mới có Thương. Muốn Thương thì phải Hiểu. Hiểu là nền tảng của Trí tuệ; Thương là cội gốc của Từ bi. Từ bi gắn liền với Trí tuệ. Trí tuệ dẫn dắt hành động và thực hiện Từ bi đúng chỗ, đúng lúc. Cho nên không hiểu nhau mà tỏ tình yêu thương thì tình yêu thương đó cần phải xét lại, vì nó không đích thực, không thật lòng, chỉ bên ngoài cửa niệng mà thôi. Mỗi người có một hoàn cảnh, có những nỗi khổ niềm đau và sự bức xúc riêng tư. 

Nếu không hiểu sẽ không thương, trở thành giận hờn, oán trách, dễ làm cho đối phương cảm thấy khó chịu, chán nản, mặc cảm, xa lánh và cuộc sống trở nên vô vị, cô đơn, héo khô, cằn cỗi. Cho nên được Hiểu và được Thương vốn là chất liệu tưới tẩm hạnh phúc. Không phải đi tìm kiếm người thương trong mộng hoặc trong sách vở tiểu thuyết, bởi vì khó có ai được toàn vẹn. Gặp được người hiểu mình, thương mình là may mắn lớn trong cuộc đời, tình yêu sẽ đơm hoa và kết trái từ đó.

Bởi vậy, theo quan điểm Phật giáo, tất cả đều do Nhân duyên và Nghiệp quả, nhưng nếu biết tạo Thắng duyên tốt đẹp thì sẽ đem lại nhiều lợi ích an vui hơn là bạn thụ động chấp nhận theo số phận. Dù đối tượng của người mình yêu có đẹp đẽ, có giàu sang đến đâu, nhưng không hiểu mình, sẽ làm mình khổ lụy triền miên. 

Thánh D’Ambroise của Ki-tô giáo từng nói: “Bạn chóa mắt trước vàng bạc châu báu của kẻ giàu có. Bạn chỉ thấy những gì họ có, nhưng bạn có thấy những gì họ thiếu thốn chăng?” Chính vì thế bạn không nên đứng núi này trông núi nọ. Hãy ít ham muốn, biết vừa đủ là làm chủ được cuộc sống. 

Hôn nhân có thể mở ra con đường đầy hoa thơm cỏ lạ và cũng có thể mở ra cánh cửa tù ngục gông xiềng. Chọn người mình yêu là một sự mạo hiểm dấn thân, nếu không cẩn trọng, hoặc coi thường, thì án tù chung thân sẽ phủ lên mình bạn không dễ gì xóa được.

Trong Bài Thơ Ngộ Đạo có câu: “Tình yêu nào rồi cũng ra đi và niềm Hy vọng nào rồi cũng tan theo bọt nước. Nhưng người ta vẫn phải Yêu và vẫn phải Hy vọng vì đó là lẽ sống của con người.” Nhưng con người thường không biết trân quý những gì mình có. Khi mất đi thì tiếc nuối ân hận. Đôi khi người ta coi nhẹ nó, biến tình yêu thành tình dục để chỉ thỏa mãn thân xác. Chiếm đoạt xong rồi nghoảnh mặt làm ngơ, ra chiều bội bạc theo kiểu vắt chanh bỏ vỏ. Họ không biết:

“Rồi một ngày mai hương sắc tàn.
 Hình hài chôn chặt bụi thời gian.
 Nghiệp đòi phải trả câu nhân quả.
 Để lại cho đời bao oán than.”

Tổ sư Long Thọ của Phật giáo đã từng huấn thị: “Tình dục như một vết ngứa, thà không có vết ngứa ấy thì hơn.  Nếu không, chúng ta phải cào đến xước da và chảy máu.” (1). Chính vì thế mà đức Thích ca Mâu ni khi còn là thái tử, ngài nhận thấy tình yêu nhỏ hẹp nơi cung son, gác tía, không đem lại niềm an vui vĩnh cửu, lợi lạc chúng sanh, nên ngài giã từ vợ đẹp con xinh lên đường tầm đạo:

“Em hãy hy sinh hạnh phúc mình.
 Để anh tầm đạo cứu nhơn sinh.
 Tình ta nay đẹp mai đau khổ,
 Lưu luyến mà chi một bóng hình.”

Và trên đất phương nam nước Việt, đức Thầy Huỳnh Phú Sổ vào trước giữa thế kỷ Hai mươi đã diễn đạt tình yêu của mình như sau:

“Ta có tình yêu rất đượm nồng.
 Yêu đời, yêu đạo, lẫn non sông.
Tình yêu chan chứa trong hoàn vũ.
Không thể yêu riêng khách má hồng.
Nếu khách má hồng muốn được yêu.
Thì trong tâm trí hãy xoay chiều.
Hướng về phụng sự cho nhơn loại.
Sẽ gặp tình Ta trong khối yêu.
Ta đã đa mang một khối tình.
Dường như thệ hải với sơn minh.
Tình yêu mà chẳng riêng ai cả.
Yêu khắp muôn loài lẫn chúng sinh.”