Hãy làm ngay khi có thể

Tôi quen một người bạn văn vốn là nhà giáo hơn tôi bảy tuổi, nhưng là chỗ anh em rất thân tình. Đến tuổi 74, anh có ba tác phẩm đã xuất bản: hai tập tản văn và một tập thơ. Anh còn có bản thảo một tập thơ rất mong được giới thiệu, nhất là khi cảm thấy sức khỏe mình không ổn định. 

Cuộc sống không dài lâu, bền chắc như ta thường nghĩ...

Sau đó không lâu, anh ngã bệnh. Lúc anh đang nằm trong phòng hồi sức cấp cứu, người con trai trưởng của anh gởi mail (và điện thoại) cho tôi, cho biết cậu ấy đang gấp rút in tập thơ cho cha trước ngày ông mất. Cậu còn cho biết, cha cậu muốn nhờ tôi viết vài lời giới thiệu cho tập thơ cuối này của ông.

Dĩ nhiên tôi rất xúc động và hân hạnh nhận lời. Tôi đã đọc 30 bài thơ trong một giờ, và viết mấy trang trong một giờ tiếp theo, như được chia sẻ, tâm tình cùng anh, trong lúc anh còn đang bất tỉnh, để kịp gởi kèm tác phẩm xin giấy phép. Tập thơ đã được nhà xuất bản thông cảm “duyệt đọc” trong một ngày và tiến hành in ấn trong vài ngày sau đó. Tập thơ trình bày khá xinh xắn đã được hoàn tất với sự nỗ lực của gia đình và người bạn họa sĩ nhận thực hiện. Nhưng tiếc thay, anh đã ra đi trước đó vài ngày, chưa kịp nhìn thấy được bìa sách, đứa con tâm huyết của mình như thế nào.

2. Tôi chuyển nơi ở, đến sống nơi Xóm Rèn để trông nhà giúp cho vợ chồng đứa con trai út đi dạy xa, đã hơn hai năm nay. Tôi nghỉ lao động từ khi phát hiện bệnh tim nặng, chỉ nằm nhà đọc sách báo - cho vui thôi! Đọc mỏi, tôi đi thơ thẩn trong xóm, ghé nhà này nhà nọ, trò chuyện cho qua ngày. Ngôi nhà tôi thường ghé lại chơi lâu, là nhà của vợ chồng người nông dân chỉ cách nhà con tôi hai căn, có bà mẹ già trên 80 bị bệnh hen suyễn… Bà luôn có mặt ở nhà, dầu vợ chồng ông ta luôn vắng mặt từ sáng. Cô con gái út thợ may, ra hành nghề ở quán may đầu hẻm. Ba đứa con trai nhỏ đi học hay đi chơi mãi đến trưa mới về.

Một buổi sáng, khoảng hơn 7 giờ, tôi ghé lại, đã thấy bà ngồi ở chiếc ghế bên cửa thường ngày vẫn ngồi, mỗi khi nằm đã mỏi và buồn! Tôi hỏi bà đã ăn sáng chưa - bà cho biết đang ngồi chờ có đứa nào về mua. Tôi nói sẽ đi mua giúp - bà không chịu. Hơn 8 giờ, tôi lại lần sang, thấy nhà vắng, không có thức gì ăn đặt sẵn trên bàn như mọi khi. Có lẽ vợ chồng người nông dân ra đồng sớm, còn cô cháu nội chắc cũng quên bà luôn. Lần này tôi kêu đi mua giúp - bà đồng ý, vì đói! Khi tôi vội về nhà mặc thêm chiếc quần dài, bà gọi - đưa cho tôi “cuộn tiền lẻ” đã cầm sẵn nơi tay từ sáng đã ướt nhão! Tôi không nhận, vì nghĩ chỉ năm sáu ngàn đồng bạc bánh xèo là bà ăn no rồi. Tôi vẫn thường mang bánh và trái cây đã cúng ở các bàn thờ sang chia cho bà, bà vui vẻ nhận, để dành ăn dần.

Bà bánh xèo hết. Bánh ướt và bánh hỏi cũng hết. Còn bà bán xôi ngồi trông khách. Tôi hỏi thăm được bà ta cho biết “anh chị Hai vẫn thường mua cho bà già năm ngàn, bà ấy ăn hết”. Tôi mua năm ngàn, mang về cho bà. Bà vui vẻ mở hộp xôi, ăn vội vàng…

Ba ngày sau, vào khoảng hơn 6 giờ chiều, cô cháu nội thợ may vào buồng gọi bà dậy ăn cơm thì bà đã không còn dậy ăn được nữa rồi: Bà đã ra đi lúc nào, cả nhà không ai hay biết, ở tuổi 86. Khi tôi sang thắp hương cho bà, người con trai trưởng nông dân kể: “Tôi định đi sửa chiếc máy quạt cho phòng bà đỡ nóng nhưng quạt còn bỏ góc phòng đây, chưa đi kịp…”. Người vợ tiếp lời: “Tôi định mua vài mét vải mỏng màu xám, đưa cho con may cho bà bộ áo quần rộng mặc cho 3mát, thoải mái, mà chưa kịp…”.

3. Tôi đã có nhiều dịp đến thăm, phúng điếu cho những người quen thân trong thị xã khi họ mất đã thường nghe vợ (hay chồng), con, những người thân trong gia đình khóc kể về những chuyện đã khiến họ hối tiếc vì “chưa kịp làm” cho người ra đi! Xem ra, những việc “chưa kịp” ấy cho người ra đi, cũng chẳng đòi hỏi tốn kém gì, (hay thời gian nhiều); nhưng họ đã “có thói quen” hẹn lần lữa cho đến ngày vĩnh viễn không còn có dịp để làm nữa! Và ngồi khóc than…