Thăm Chùa Một Mái

Ngày đăng: 04:22:11 02-08-2015 . Xem: 55143

SVO - Con về viếng cảnh chùa xưa

Chênh vênh lưng núi - đong đưa thơ vàng

Mai hoa triền núi vắt ngang

Mây giăng Cổ tự - trắng ngàn bưởi thơm !

Một trong những ngôi chùa được biết đến với nét độc đáo về kiến trúc xây dựng trong số rất nhiều chùa, tháp tại Yên Tử, ngoài ngôi chùa Đồng trên đỉnh linh sơn Yên Tử (cao 1.068m so với mực nước biển) được coi là độc nhất vô nhị, còn có một ngôi chùa trông thật đơn sơ mộc mạc nhưng ẩn chứa trong đó là cả một giá trị lịch sử to lớn đó là chùa Một Mái.

Chùa ngự trên một sườn núi nhỏ cách chùa Hoa Yên về phía bên trái khoảng 500m, nằm nép mình bên sườn núi ở vị trí cao giữa lưng trời, một nửa chùa ẩn sâu trong hang núi, nửa còn lại phô ra bên ngoài chỉ có một phần mái, đúng như tên gọi của chùa... Tên dân gian gọi là chùa Bán Mái, tên chữ là Bán thiên tự (chùa Một Mái). Xa xưa, nơi đây chỉ có một am nhỏ gọi là am ly trần. Cảnh am tĩnh lặng, thanh thoát, cách xa nơi trần tục (ly trần). Vua Trần thường sang đây đọc sách, soạn kinh. Các văn từ, thư tịch được lưu trữ ở đây, sau khi Đức vua Trần hiển Phật, người sau mới lập chùa ở Am này. Không như các ngôi chùa khác, chùa chỉ có một mái, tạo cảm giác trong chùa có hang mà trong hang lại có chùa.

Toàn bộ kiến trúc chùa được làm bằng gỗ, cao hơn đầu người chút ít, trong đó nửa trong của chùa là ngách hang, nửa còn lại được dựng bằng gỗ phần mái chỉ có một bên. Chùa có kích thước dài: 9,6m; sâu: 1,7m; chạm thượng lương: 2,3m; từ nền chùa đến xà: 1,55m; nửa vì mái rộng 0,9m; chia làm bốn gian, hệ thống tường bao phía trước là những ván gỗ ghép lại với nhau. Không gian chùa hẹp với gian ngoài là mái vòm hang động, trong ngách hang có một núm đá, nước cứ nhỏ dần từng giọt một cả đêm chưa đầy một bát con. Nhà sư gọi đó là sữa mẹ. Ở trên vòm Động còn có một lỗ thủng trông nham nhở. Tục truyền, xưa kia, nơi ấy chỉ là một vết nứt nhỏ. Từ vết nứt ấy, có một dòng gạo nhỏ chảy ra. Sư chùa hứng lấy, nửa ngày được nửa lon gạo trắng. Sư đem thổi cơm, cũng vừa một bữa khá no nê. Ngày qua tháng lại, nhà sư bí mật làm việc ấy. Đụn gạo chảy đều, ngày một lon. Vào năm đại hán, thóc gạo khan hiếm, giá gạo vọt cao. Sư toan tính đục to cái lỗ trên vòm động để cho gạo tuôn ra ồ ạt, đem bán lấy tiền sắm tư trang. Khi vừa phá thì toàn cát tuôn rơi xuống, sư không tránh mau thì bị cát vùi. May có hòn đá chắn ngang miệng lỗ nên cát không còn tuôn nữa. Đụn gạo từ đấy không còn nữa....

Các gian thờ chính trong chùa gồm 3 gian tương ứng với 3 ban thờ được bố trí từ ngoài vào trong, gồm ban thờ Tổ (gồm 3 pho Tam Tổ ở giữa, bên trái là tượng Đức Ông, bên phải là tượng Tổ, hai bên hồi của ban và đằng sau tượng Tam Tổ còn có 3 tấm bia đá khắc chữ để lưu giữ những sự kiện, nhân vật đời trước có liên quan đến chùa), ban thờ Tam bảo (gồm 3 pho Tam thế, 1 pho Thích ca, 1 pho tượng Phật và 1 pho tượng Mẫu), ban thờ hậu phía trong cùng thấp hơn hai ban ngoài (gồm 1 bia đá khắc năm Bảo Đại - 1936 và một số đồ thờ khác). Do không gian chùa hẹp nên các ban thờ cũng phải cân xứng với kích thước của chùa và lại do ban thờ hẹp nên có hệ thống tượng thờ thật phù hợp. Toàn bộ tượng cũng như đồ thờ tự khác hầu hết được chế tác từ nguyên liệu đá trắng, kích thước nhỏ hơn so với các ngôi chùa khác (kích thước trung bình khoảng 34 - 62cm), có niên đại vào khoảng thời Lê, đầu Nguyễn. Đặc biệt tượng ở thời kỳ này thường được chú ý đến bề ngang nhiều hơn là chiều sâu, do đó tượng có giá trị thẩm mỹ riêng thể hiện qua từng chi tiết đường nét chế tác. Phía trước chùa có hai ngôi tháp đá thời Lê có tên là tháp Thanh Long (phía ngoài) gồm hai tầng, mặt chính diện của tháp tạo ô hộc lõm vào trong có khắc ba chữ Hán: “Thanh Long tháp” thờ cụ Túc Giới (có nghĩa là giới luật đầy đủ, 250 giới của Tì - kheo và 350 giới Tì - kheo - ni). Và tháp Động Thanh Long (phía trong) theo tên gọi của hang đá trong chùa có tên là Thanh Long động tức Động Rồng Xanh).

Chùa Một Mái với kiến trúc độc đáo tựa vào vách núi giữa lưng trời, ở vào vị thế đẹp đã góp phần vào một chỉnh thể hoàn chỉnh không thể tách rời trong hệ thống chùa, tháp gắn liền với tư tưởng Phật giáo Đại Việt nơi khởi nguồn của Thiền phái Trúc Lâm tại Yên Tử linh sơn...

Nguyễn Trung Dũng

(BQL các Di tích trọng điểm Quảng Ninh)

Các Tin Khác